Дар илми давлатшиносӣ ва ҷомеашиносӣ рамзҳои миллӣ ҳамчун пояҳои асосии давлат ва унсурҳои муҳими ташаккули ҳувияти миллӣ арзёбӣ мешаванд. Парчами давлатӣ — яке аз он рамзҳост, ки таърихи давлатдорӣ, фарҳанг, арзишҳо ва ормонҳои миллатро таҷассум мекунад. Дар Тоҷикистон, ки дар давраи пас аз истиқлол санҷишҳои ҷиддии сиёсӣ ва иҷтимоиро паси сар намуд, парчам ба яке аз муҳимтарин рамзҳои муттаҳидсозанда ва барқароркунандаи худшиносии миллӣ табдил гашт.

Парчам на танҳо як аломати ҳуқуқии давлат, балки як падидаи иҷтимоӣ-фарҳангӣ аст, ки дар зеҳни мардум нақши ифодагари ифтихор, таърих ва арзишҳои миллӣ мегузорад. Аз ин рӯ, омӯзиши аҳамияти он дар замони муосир басо зарур аст.

Аз нуқтаи назари илмҳои иҷтимоӣ, парчам яке аз муҳимтарин рамзҳои ягонагӣ ва худшиносии миллӣ мебошад. Он ба воситаи рамзҳои ранга, тоҷ ва ситораҳо низоми арзишии миллати тоҷикро инъикос мекунад:

Сурх — ҷасорат, мубориза, давлатсозӣ, истиқлол.

Сафед — фарҳанг, маърифат, покизагӣ, адолат.

Сабз — ободӣ, табиат, кишоварзӣ, меҳнатдӯстӣ.

Тоҷ — соҳибихтиёрӣ, давлатдорӣ, давлати миллӣ.

Ҳафт ситора — саодат, комилӣ ва арзишҳои фарҳанги ориёӣ.

Рамзҳои мазкур дар зеҳни мардум муносибати эҳсосӣ ва арзиширо ба давлат ва миллати худ шакл медиҳанд. Тибқи назарияи ҳуввияти миллӣ (Э. Смит, Б. Андерсон, Э. Геллнер), давлатҳо барои ташаккули ҳуввияти ягона аз рамзҳои умумимиллӣ истифода мебаранд. Барои Тоҷикистон парчам нақши муҳими муттаҳидкунанда дорад, зеро кишвар дорои гуногунрангии иҷтимоӣ, этникӣ ва фарҳангист. Парчам ба мардум ҳисси ягонагӣ, умумият ва тааллуқ ба як давлати ягона мебахшад.

Дар солҳои аввали Истиқлоли давлатӣ Тоҷикистон аз буҳрони шадиди сиёсӣ ва низоъҳои дохилӣ гузашта буд. Қабули Парчами давлатӣ соли 1992 яке аз қадамҳои муҳими таҳкими соҳибихтиёрӣ ва барқарорсозии сохтори давлатдорӣ ба ҳисоб меравад. Аз дидгоҳи сиёсатшиносӣ, парчам дар он давра нақши муҳим дошт ва вазифаҳои зеринро иҷро мекард:

­- ташаккули арзишҳои нави давлатӣ ва сиёсӣ;

­- мусоидат ба барқарории эътимоди ҷамъиятӣ;

­- пазируфтани он ҳамчун рамзи сулҳ ва суботи ҷомеа;

­- тақвият додани низоми идоракунии давлатӣ ва барқарорсозии сохтори давлатдорӣ.

Дар муассисаҳои таълимӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоӣ эҳтиром ба парчам ба тарбия ва ташаккули худогоҳии шаҳрвандӣ мусоидат мекунад. Ташаккули ҳисси ватандӯстӣ дар наврасон ва ҷавонон тавассути чорабиниҳои зерин амалӣ мегардад:

­- баргузории маросимҳои давлатӣ ва соатҳои тарбиявӣ;

­- ҷойгиркунии рамзҳои давлатӣ дар мактабҳо ва донишгоҳҳо;

­- баргузор намудани чорабиниҳои фарҳангӣ ва варзишӣ.

Ин раванд ба баланд бардоштани маърифати давлатӣ ва фарҳанги сиёсӣ нақши муҳиму муассир дорад ва ҳисси масъулият, ифтихор ва тааллуқ ба давлат ва миллатро тақвият мебахшад.

Худшиносии миллӣ маҷмӯи дониш, эҳсос, арзиш ва муносибати шахс ба миллат, Ватан ва таърихи худ мебошад. Омилҳои гуногун ба ташаккули он таъсир мерасонанд, аз ҷумла рамзҳои давлатӣ.

Парчам дар ин раванд:

­- донишҳои таърихиро эҳё мекунад,

­- ифтихори миллӣ ба вуҷуд меорад,

­- арзишҳои фарҳангиро нигоҳ медорад,

­- масъулияти шаҳрвандиро боло мебарад.

Парчам дар ҷомеа вазифаҳои зеринро иҷро мекунад:

­- вазифаи рамзӣ — таҷассумкунандаи асолат ва давлатдорӣ;

­- вазифаи маърифатӣ — омӯзиши таърихи миллат тавассути рамзҳо;

­- вазифаи мобилизатсионӣ — муттаҳид намудани мардум;

­- вазифаи сиёсӣ — муаррифии кишвар дар дохил ва хориҷ;

­- вазифаи фарҳангӣ — нигоҳдории арзишҳои миллии тоҷикон.

Парчам ҷузъи ҷудонашавандаи фарҳанги миллии тоҷикон аст. Тоҷ ва ҳафт ситора бо рамзҳои ориёӣ, ҷаҳонбинии қадимӣ ва фалсафаи миллӣ иртибот доранд.

Дар арсаи ҷаҳонӣ, парчам симои дипломатӣ, сиёсӣ ва фарҳангии Тоҷикистонро ифода мекунад. Он ҳамчун нишони шинохти байналмилалӣ ва рамзи иштироки кишвар дар созмонҳои байналмилалӣ хизмат менамояд.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳқиқоти иҷтимоӣ ва сиёсатшиносӣ на танҳо як рамзи давлатӣ, балки омили муҳими муттаҳидсозӣ ва ташаккули худшиносии миллӣ ба ҳисоб меравад. Рамзҳои он дар зеҳни мардум арзишҳои миллиро бедор намуда, ҳисси ифтихор, масъулият ва тааллуқ ба миллатро тақвият медиҳанд.

Дар раванди давлатсозии миллӣ, махсусан пас аз барқарории сулҳ, парчам ба унсури асосии пойдории давлатдорӣ, суботи сиёсӣ ва худшиносии миллӣ табдил ёфт. Аз ин рӯ, баланд бардоштани маърифати рамзшиносӣ ва эҳтироми рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла парчам, барои пешрафти ҷомеа ва таҳкими истиқлолияти давлатдорӣ аҳамияти стратегӣ дорад.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳқиқоти иҷтимоӣ ва сиёсатшиносӣ на танҳо рамзи давлатӣ, балки омили муҳими муттаҳидсозанда ва ташаккули худшиносии миллӣ ба ҳисоб меравад. Рамзҳои он дар зеҳни шаҳрвандон ҳисси ифтихор, масъулият ва ҳисси узвият ба давлат ва миллатро бедор мекунанд.

Дар раванди давлатсозии миллӣ, махсусан пас аз барқарории сулҳ, парчам ба унсури асосии пойдории сиёсӣ, суботи иҷтимоӣ ва рушди худшиносии миллӣ мубаддал гардид. Аз ин рӯ, таҳкими маърифати рамзшиносӣ ва баланд бардоштани эҳтироми рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла парчам, барои пешрафти ҷомеа ва нигоҳдории истиқлолияти давлатӣ аҳамияти стратегӣ дорад.

Адабиёт

1.Смит, Энтони. Национальная идентичность. Москва: РОССПЭН, 2004.

2.Андерсон, Бенедикт. Воображаемые сообщества. Москва, 2016.

3.Геллнер, Эрнест. Нации и национализм. Москва: Прогресс, 1991.

4.Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон".

5.Назаров, Р. Давлат ва рамзҳои миллӣ дар шароити глобализатсия. Душанбе, 2019.

6.Раҳимов, Ш. Психологияи худшиносии миллӣ. Душанбе: Ирфон, 2017.

7.Саидов, А. Асосҳои давлат ва ҳуқуқ. Душанбе, 2021.

Гулзода Наҷиба Абдулмаҷид – н.и.п. дотсенти кафедраи ҳуқуқи ҷиноятӣ ва муқовимат бо коррупсияи донишгоҳ